Երբեմն պատմության խորքում թաքնված գիտելիքը վերադառնում է ճիշտ պահին։
Հայաստանի գինու պատմության թանգարանը՝ Մատենադարանի հետ միասին, ձեռնամուխ է եղել մի բացառիկ առաքելության․ վերագտնել, վերակենդանացնել և նոր կյանք տալ այն գաղտնիքներին, որոնք դարեր շարունակ պահվել են ձեռագրերի տողերի մեջ։
Միջնադարյան հայ բժիշկական գրքերում գրված էին սիրո, երջանկության ու կյանքի ուրախության բաղադրատոմսեր, որտեղ գլխավորը գինին էր՝ որպես բժշկական կախարդանք։ Այդ գիտելիքը ծնվել էր այն ժամանակներում, երբ մարդը հավատում էր, որ սիրտը նույնպես բուժում պահանջող օրգան է, իսկ հոգու ցավը կարող է փարատվել ճիշտ խմելիքով։
Այսօր այդ ժառանգությունն այլևս միայն Մատենադարանու ձեռագրերի էջերում չէ։
Այն դարձել է իրականություն։
«Սիրելից» և «Խնդալից»
Էլիքսիրներ, որոնք ծնվել են անցյալից, որպեսզի զորացնեն ներկան
Գինու հիմքով ստեղծված այս յուրահատուկ խմիչքները մշակվել են միջնադարյան բժիշկների բաղադրատոմսերի հիման վրա․
Սիրելից — սիրո ուժի, նուրբ մերձավորության և հմայքի համար
Խնդալից — խինդի, լավ տրամադրության և հոգևոր թեթևության համար
Սա հանճարեղ ժառանգության վերածնունդն է Արցախից մինչև Անի անցնող բժշկական մտածողության և ազգային ինքնության կարևոր էջ։ Այս էլիքսիրները ստեղծվել են հենց մարդկային հարաբերությունները տաքացնելու, ժպիտներ ու սեր վերադարձնելու համար։
Մատենադարանի ձեռագրերում պահպանված են ոչ միայն հավատալիքներ և բժշկական խորհուրդներ, այլև մարդու ներքին աշխարհի մասին պատկերացումներ։ Միջնադարյան հայ բժիշկները համոզված էին, որ ուրախությունն ունի իր դեղը, իսկ սերը՝ իր կախարդանքը։ Այդ իսկ պատճառով գինին նրանց համար եղել է ոչ միայն սեղանի մշտական ուղեկից, այլև հոգեբուժական միջոց՝ մարդուն վերադարձնելու իր իրական զգացողություններին։
Հայաստանի գինու պատմության թանգարանը և Մատենադարանը միացան մի նույն գաղափարի շուրջ․ եթե այդ բաղադրատոմսերը դարերով համարվել են հոգու բժիշկներ, ապա ինչո՞ւ այսօր չվերադարձնել դրանց ուժը։ Ժամանակակից տեխնոլոգիաների ու գիտելիքի միջոցով նրանք սկսեցին նոր կյանք տալ այդ հին խորհուրդներին՝ թողնելով, որ անցյալը խոսի ներկայի լեզվով։
«Սիրելից» և «Խնդալից» ստեղծվել են հենց այդ հավատից։ Գինին այստեղ հանդես է գալիս որպես յուրահատուկ հիմք, որի մեջ խառնված են հայկական լեռնաշխարհի բույրերը՝ խոտաբույսեր ու ծաղիկներ, որոնք դեռ հին ժամանակներում համարվել են սրտի և հոգու դյուրագետ դեղեր։ Եթե մի ժամանակ այս բաղադրատոմսերը օգտագործվել են հիվանդի մոտ ժպիտը վերադարձնելու, սիրո փայլը աչքերում վառելու համար, ապա այսօր դրանք դարձյալ կոչ են անում ապրել՝ զգալով ու կիսելով։
Այս նախագիծը մեր պատմության մեկ այլ շերտի բացումն է․ երբ մշակույթը դառնում է համտեսվող, երբ ձեռագիրը վերածվում է զգացողության, երբ գիտելիքը դառնում է կենսահունչ։
Հայերի համար գինին միշտ եղել է կենացը շարունակող նյութ․ այն չի խմվել միայն գինի լինելու համար։ Այն կա, որ մարդը հնարավորություն ունենա բարեկամանալ, սիրել, ուրախանալ, հիշել իր տեղն ու արմատը։ Այս էլիքսիրները գալիս են այդ նույն մտածողությունից․ մարդը պետք է երջանիկ լինի, և պետք է սիրի։